Πέμπτη σήμερα, 9 Οκτωβρίου, Ιακώβου Αποστόλου, υιού του Αλφαίου, Αβραάμ και Λωτ, Δωροθέου. Χρόνια πολλά και καλά σε όσες και όσους γιορτάζουν.
Και η γνωστή μας ΣΥΝΕΧΕΙΑ έχει διάφορα σημάδια δημοσιευένα για καλή ενημέρωση και πληροφόρηση αποτελεσματική.
Και άλλη μία αναφορά στην γνωστή ιστορία της Αμφιπόλεως με τα μνημεία της:
Μοναδικό και μακεδονικό
το μνημείο της Αμφίπολης
που ξεδιπλώνει τα μυστικά του
Η αρχαιολογική σκαπάνη στην Αμφίπολη, στον μνημειώδη τύμβο Καστά, μοιάζει να συναντά τον Πλάτωνα στους «Νόμους» του (ΙΒ, 947d-948a) αλλά κάθε της χτύπημα στο παρελθόν των 2.300 ετών εκπλήσσει. Είναι που τα ευρήματα στον λόφο δίνουν την αίσθηση ενός «παραδείγματος» πρωτόγνωρων χαρακτηριστικών ή και γόνιμης πολιτισμικής σύνθεσης: Σφίγγες, Καρυάτιδες, ο μεγαλύτερος γνωστός ως σήμερα τύμβος στην Ελλάδα, τεράστιος περίβολος.
Επανέρχεται η πλατωνική περιγραφή για το πώς ορίζεται ένας μακεδονικός τάφος: «Ο τάφος τους θα οικοδομηθεί σε σχήμα υπόγειας προμήκους καμάρας από πωρόλιθους όσο το δυνατόν ανθεκτικούς και θα έχει κλίνες παράλληλες τη μία στην άλλη. Εκεί θα εναποθέσουν τον νεκρό, θα καταχώσουν τον τάφο σε κυκλικό τύμβο και γύρω του θα δημιουργήσουν άλσος εκτός από μία πλευρά ώστε να μπορεί να επεκτείνεται με την προσθήκη νέων ταφών». Ακούστηκαν πολλά περί μακεδονικού ή ρωμαϊκού τάφου, περί λατρευτικού μνημείου, περί μαυσωλείου, περί… Το συγκρότημα που ανασκάπτεται στην Αμφίπολη χαρακτηρίζεται από τους ειδικούς ως εξαιρετικό. Ανεξάρτητα από τις διαφοροποιήσεις στις απόψεις γύρω από τη χρονολόγηση ή όσον αφορά την «τυποποίηση» της μορφής του, η αναμφισβήτητη βεβαιότητα είναι ότι έχει στοιχεία μοναδικότητας.
Σύμφωνα με την επικεφαλής της ανασκαφικής ομάδας, αρχαιολόγο κυρία Κατερίνα Περιστέρη, τα νέα ευρήματα ενισχύουν την άποψη ότι πρόκειται για μακεδονικό τάφο. Αποκαλύφθηκαν τμήματα από μαρμάρινη θύρα, της τυπικής μορφής των μακεδονικών τάφων. Δηλαδή, καταπώς σημείωσε η ανασκαφική ομάδα, έχουμε θύρα κατασκευασμένη από μάρμαρο Αλυκής Θάσου – όπως είναι κατασκευασμένο και όλο το ταφικό συγκρότημα – με εφηλίδες οι οποίες μιμούνται την κεφαλή καρφιών, ως είθισται στις ξύλινες πόρτες. «Οταν εμείς χρονολογούμε το μνημείο στο τελευταίο τέταρτο του 4ου π.Χ. αιώνα είμαστε απολύτως σίγουροι τόσο για τον περίβολο όσο και για τα ευρήματά μας».
Πάντως όσο η ανασκαφή συνεχίζεται, και σίγουρα μετά την ολοκλήρωσή της και τη δημοσιοποίηση όλων των στοιχείων, ο επιστημονικός διάλογος θα ενταθεί. Μαζί και οι διαφορετικές εκτιμήσεις και αμφισβητήσεις.
Μιλούν οι πανεπιστημιακοί
«Για πρώτη φορά έχουμε
ένα ενιαίο ταφικό σύνολο»
Ο λόφος Καστά, σύμφωνα με τους ειδικούς, δεν είναι όλος τεχνητός με φερτά χώματα. Σε ένα μέρος του υπήρχε φυσικό ύψωμα. Το ζήτημα είναι να ορισθεί ποιο κομμάτι είναι φυσικό και ποιο τεχνητό. Φαίνεται ότι αφού το μνημείο κατασκευάστηκε, καλύφθηκε από επάνω με φερτά χώματα και μαζί σκεπάστηκε νεκροταφείο προηγούμενων περιόδων που υπήρχε στον λόφο. Σύμφωνα με την ανασκαφική ομάδα, τοποθετήθηκε επάνω το λιοντάρι, ο Λέων της Αμφίπολης.
Η μοναδικότητα του μνημείου αναδεικνύεται από το μέγεθος και τη μορφή του, όπως λέει στο «Βήμα» ο ομότιμος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο ΑΠΘ κ. Μιχάλης Τιβέριος. Είναι από εκείνους που έχουν την πεποίθηση ότι «πρόκειται βασικά για έναν ιδιαίτερης μορφής μακεδονικό τάφο». Θεωρεί ότι είναι ταφικό μνημείο με πρωτόγνωρα χαρακτηριστικά. «Μοναδικός ως προς το μέγεθός του», όπως σημειώνει, ο τύμβος έχει ύψος πάνω από 23 μ. και η διάμετρός του ξεπερνά τα 162 μ. Επίσης, ο κτιστός περίβολος που ορίζει τον χωμάτινο τύμβο είναι κατασκευασμένος με βάσεις, ορθοστάτες, ανωδομή και επιστέψεις από λευκό μάρμαρο Θάσου. Εχει συνολικό ύψος 3 μ., διάμετρο 1,60 μ. και περιφέρεια μήκους 497 μ. «Εχουμε πολλούς τύμβους στην Ελλάδα αλλά έχουν πολύ μικρότερο μέγεθος. Επίσης, ο αναλημματικός τοίχος – και όχι περίβολος – έχει πολύ μεγάλο μήκος» προσθέτει ο κ. Τιβέριος.
Αξιοσημείωτο εύρημα οι Σφίγγες
Οσον αφορά τα ιδιαίτερα μορφολογικά στοιχεία του μνημείου, οι Σφίγγες στο πρώτο άνοιγμα, επάνω από την είσοδο, αποτελούν αξιοσημείωτο εύρημα. Είναι άγνωστες σε εισόδους μακεδονικών τάφων λένε οι ειδικοί. Βεβαίως έχουν βρεθεί Σφίγγες σε ταφικά μνημεία από τα αρχαϊκά χρόνια, σε επιτύμβιες στήλες στην Αττική και αλλού, όχι όμως σε μακεδονικούς τάφους. Αποκαλύφθηκαν με την αφαίρεση των λίθων από τον τοίχο σφράγισης. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει δώσει η ανασκαφική ομάδα, το ύψος των αγαλμάτων των Σφιγγών από μάρμαρο Θάσου είναι 1,45 μ. ενώ το συνολικό ύψος με τις κεφαλές υπολογίζεται ότι θα έφθανε τα περίπου δύο μέτρα. Κατά τη διάρκεια των εργασιών βρέθηκαν τμήματα των φτερών τους που ήταν ένθετα στους κορμούς και τμήμα από τη ράχη του αγάλματος του Λέοντος. «Τόσο οι Σφίγγες όσο και ο Λέων φαίνεται να προέρχονται από το ίδιο εργαστήριο» έχει επισημανθεί επισήμως. Δεν είναι λίγοι εκείνοι πάντως που έσπευσαν να συνδέσουν τις Σφίγγες με επιρροές από την Ανατολή…
Παράλληλα, η διάταξη της δεύτερης εισόδου με τις Καρυάτιδες προσδιορίζει το μνημείο ως εξέχον, ιδιαίτερης σπουδαιότητας. Μπροστά από τον δεύτερο διαφραγματικό τοίχο αποκαλύφθηκαν δύο εκφραστικότατες Καρυάτιδες, ύψους 2,27 μ. Φορούν μακρύ χιτώνα, κροσσωτό ιμάτιο με πλούσιες πτυχώσεις, φέρουν κοθόρνους ενώ «τα ακροδάχτυλα των ποδιών τους έχουν αποδοθεί με εξαιρετική λεπτομέρεια» όπως σημείωσαν οι ανασκαφείς. Πατούν επάνω σε βάθρα, το ύψος των οποίων είναι 1,40 μ., έχουν πλάτος 1,36 μ. και πάχος 72 εκατοστά. Το συνολικό ύψος βάθρου και αγαλμάτων είναι 3,67 μ.! Αν και έχουν βρεθεί πάντως Καρυάτιδες σε τάφους και λατρευτικά μνημεία, ουδέποτε έχουν εντοπισθεί στην είσοδο μακεδονικού τάφου επισημαίνουν οι ειδικοί.
Η αποκάλυψη τμημάτων μαρμάρινης θύρας ήταν «αναμενόμενο» στοιχείο για όσους εγγράφουν το μνημείο στους μακεδονικούς τάφους. Στα κοινά χαρακτηριστικά του είναι τα θυρώματα, η καμάρα, ο δρόμος μπροστά για την είσοδο κάποιου. Ως προς το μέγεθος πάντως, οι συγκρίσεις με άλλους μακεδονικούς τάφους μπορεί να γίνουν με βάση το μήκος και το πλάτος του. Προσώρας, για το ταφικό μνημείο στον λόφο Καστά είναι γνωστό μόνο το πλάτος των χώρων, περίπου 4,5 μ., ενώ ακόμη το μήκος του δεν έχει ορισθεί καθώς βρίσκονται σε εξέλιξη οι ανασκαφικές εργασίες.
«Χαρακτηρίζεται
από τεχνική αρτιότητα»
Εχει ενδιαφέρον, αν και με λιτές διατυπώσεις, τι απάντησε σχετικά με τη μοναδικότητα του μνημείου ο αναπληρωτής καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο ΑΠΘ και ανασκαφέας της Βεργίνας από το 1958 κ. Παναγιώτης Φάκλαρης.
«Είναι μοναδικό επειδή για πρώτη φορά έχουμε ένα ενιαίο ταφικό σύνολο – υπάρχει ένας τεράστιος τύμβος που ορίζεται από έναν πολύ επιμελημένο περίβολο μήκους μισού χλμ., ένα σπουδαίο επιτάφιο μνημείο, το Λιοντάρι και ένας τάφος με πολλές ιδιαιτερότητες» σημειώνει. Ως προς τον τρόπο κατασκευής του επισημαίνει ότι «το ταφικό μνημείο χαρακτηρίζεται από τεχνική αρτιότητα». Λέει ότι «έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά που απαντούν σε άλλους μακεδονικούς τάφους».
Ο κ. Φάκλαρης δηλώνει στο «Βήμα» ότι «το ταφικό μνημείο στον Καστά είναι μακεδονικός τάφος». Του ζητήσαμε να μας πει αν υπάρχουν παραδείγματα τέτοιου μεγέθους και ποιοι κατά σειρά μεγέθους είναι οι έως σήμερα γνωστοί μακεδονικοί τάφοι: «Δεν γνωρίζουμε τις ακριβείς διαστάσεις του τάφου. Ως προς το πλάτος, που έχει γίνει γνωστό, δεν βρίσκεται στην πρώτη σειρά των μακεδονικών τάφων. Οι μεγαλύτεροι μακεδονικοί τάφοι είναι ο λεγόμενος τάφος της Ευρυδίκης στη Βεργίνα, ο τάφος Δ’ της Πέλλας, των Γιαννιτσών, ο τάφος του πνευματικού κέντρου στη Βεργίνα, του Λαγκαδά, του λεγόμενου Φιλίππου της Βεργίνας και της Κρίσεως στα Λευκάδια».
Στην ερώτηση αν συναντάται αλλού «σφράγιση» με χώμα απάντησε αρνητικά σημειώνοντας ότι «στον Τύμβο Καστά το χώμα εισέρρευσε μετά την τυμβωρυχία». Για το αν ο περίβολος έχει άλλον όμοιό του εξήγησε ότι «υπάρχει παρόμοιος αλλά πολύ μικρότερος σε ταφικό μνημείο του Αρχοντικού Γιαννιτσών, το οποίο έχει χαρακτηρισθεί ηρώον από τον ανασκαφέα του Π. Χρυσοστόμου». Οσο για το αν βρεθεί επιγραφή, σημείωσε ότι «θα αποτελέσει ευχάριστη έκπληξη» καθώς έχουν βρεθεί σε λίγους μακεδονικούς τάφους: από τους περίπου 110 που έχουν ανασκαφεί μόνο σε τρεις έχουν βρεθεί επιγραφές.
