Μιλά στο Σ.Θ. ο Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής Παύλος Άγγος
Του Δημητρίου Γ. Νάτσιου
Φιλοξενούμε στο «Σ.Θ.» τον κ. Παύλο Άγγο, Ψυχίατρο – Ψυχοθεραπευτή, Επιμελητή στο Β’ Τμήμα Βραχείας Νοσηλείας του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης. Γιατρό με σημαντική εμπειρία και δράση στον τομέα της ψυχιατροδικαστικής, και ιδιαίτερα στην αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας, καθώς συμμετέχει στο Ιατρείο Ενδοοικογενειακής Βίας του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης. Ο κ. Άγγος διαθέτει δύο μεταπτυχιακά, στην Ψυχιατροδικαστική και στη Βιοπληροφορική και έχει εξειδικευτεί σε νοσοκομεία στην Ελλάδα και την Ελβετία. Έχει πλούσιο ερευνητικό έργο και είναι μέλος της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας και της Ελληνικής Ψυχιατροδικαστικής Εταιρείας. Τέλος οργανώνει και συμμετέχει σε ομιλίες, διαλέξεις και ημερίδες σχετικές με την ενδοοικογενειακή και την ενδοσχολική βία.
Του θέσαμε επίκαιρα ερωτήματα πάνω στο καυτό θέμα της Ενδοοικογενειακής Βίας που ταλανίζει και την Ελληνική κοινωνία.
Κύριε Άγγο, πώς ορίζεται η ενδοοικογενειακή βία και ποιοι είναι οι κυριότεροι τύποι βίας που παρατηρούνται στις σύγχρονες κοινωνίες;
Η ενδοοικογενειακή βία είναι κάθε μορφή βίας που εκδηλώνεται σε στενές οικογενειακές σχέσεις και περιλαμβάνει φυσική, ψυχολογική, σεξουαλική, λεκτική και οικονομική βία. Στις σύγχρονες κοινωνίες, οι πιο συνηθισμένοι τύποι είναι η σωματική βία, η ψυχολογική κακοποίηση (μέσω απειλών, ταπείνωσης, και εκφοβισμού) και η σεξουαλική βία. Ειδικά για τις γυναίκες, η κακοποίηση από τον σύντροφο παραμένει ο πιο διαδεδομένος τύπος, ενώ ταυτόχρονα υπάρχει και η βία σε βάρος των παιδιών που συχνά γίνεται αόρατη λόγω του φόβου και της εξάρτησης.
Ποια είναι τα αίτια της ενδοοικογενειακής βίας;
Τα αίτια της ενδοοικογενειακής βίας είναι σύνθετα και ποικίλα. Περιλαμβάνουν κοινωνικούς, πολιτισμικούς, ψυχολογικούς και οικονομικούς παράγοντες. Σε κοινωνικό επίπεδο, η πατριαρχία και οι ανισότητες μεταξύ των φύλων παίζουν σημαντικό ρόλο, καθώς και οι στερεοτυπικές αντιλήψεις για τις σχέσεις εξουσίας μέσα στην οικογένεια. Σε ψυχολογικό επίπεδο, θύτες συχνά εμφανίζουν προβλήματα διαχείρισης θυμού, ψυχιατρικές διαταραχές, όπως διαταραχές προσωπικότητας, ή ιστορικό κακοποίησης στη δική τους παιδική ηλικία. Οικονομικά προβλήματα, ανεργία ή ασταθής εργασία μπορεί επίσης να πυροδοτήσουν τη βίαιη συμπεριφορά, ειδικά σε περιόδους κρίσης.
Ποια είναι η έκταση του φαινομένου; Υπάρχουν στατιστικά στοιχεία που μπορούν να μας δώσουν μια εικόνα;
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), περίπου 1 στις 3 γυναίκες παγκοσμίως έχει βιώσει σωματική ή σεξουαλική βία από σύντροφο ή τρίτο πρόσωπο κατά τη διάρκεια της ζωής της. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μια μελέτη της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων το 2014 έδειξε ότι το 22% των γυναικών είχε βιώσει σωματική ή σεξουαλική βία από σύντροφο. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων, περίπου 1 στις 5 γυναίκες έχει πέσει θύμα ενδοοικογενειακής βίας, ενώ το ποσοστό αναφορών αυξήθηκε σημαντικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Όσον αφορά τα παιδιά, οι αριθμοί είναι εξίσου ανησυχητικοί.
Αναφέρατε τη βία κατά των παιδιών. Ποια είναι τα δεδομένα για τα παιδιά που υφίστανται ενδοοικογενειακή βία;
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και η UNICEF καταγράφουν σοκαριστικά νούμερα για τα παιδιά θύματα βίας. Σύμφωνα με την UNICEF, περίπου 275 εκατομμύρια παιδιά σε παγκόσμιο επίπεδο εκτίθενται σε ενδοοικογενειακή βία. Οι συνέπειες αυτής της βίας είναι σοβαρές, αφού τα παιδιά που εκτίθενται σε βία διατρέχουν υψηλό κίνδυνο για ψυχικές διαταραχές, καθώς και για προβλήματα συμπεριφοράς και μάθησης.
Ποιες οι επιπτώσεις της ενδοοικογενειακής βίας, τόσο για τα θύματα όσο και για τους αυτόπτες μάρτυρες;
Τα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας αντιμετωπίζουν σοβαρές ψυχολογικές και φυσικές συνέπειες, οι οποίες επηρεάζουν τόσο την ψυχική τους υγεία όσο και τη σωματική τους ευημερία. Οι ψυχικές επιπτώσεις περιλαμβάνουν άγχος, κατάθλιψη, διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD), χαμηλή αυτοεκτίμηση και αίσθημα ντροπής και απομόνωσης. Η συναισθηματική απομόνωση και ο φόβος που βιώνουν τα θύματα αυξάνουν τον κίνδυνο για αυτοτραυματισμούς ή αυτοκτονικές σκέψεις. Αντίστοιχα, τα ψυχοσωματικά συμπτώματα όπως χρόνιος πόνος, πονοκέφαλοι, γαστρεντερικά προβλήματα και διαταραχές ύπνου ή διατροφής είναι κοινά. Παράλληλα, τα παιδιά που ζουν σε οικογένειες με ενδοοικογενειακή βία επηρεάζονται βαθιά. Ακόμα κι αν δεν είναι τα ίδια στόχοι της βίας, η έκθεση σε αυτή μπορεί να προκαλέσει αναπτυξιακά, γνωστικά και ψυχολογικά προβλήματα. Συχνά εμφανίζουν επιθετική ή αποσυρμένη συμπεριφορά, δυσκολίες στις σχέσεις με συνομηλίκους και μαθησιακές δυσκολίες. Μακροπρόθεσμα, έχουν αυξημένο κίνδυνο να γίνουν και τα ίδια θύματα ή θύτες στη ζωή τους. Οι συνέπειες της ενδοοικογενειακής βίας είναι τόσο βαριές που επηρεάζουν την καθημερινή ζωή και τις σχέσεις των θυμάτων με τους γύρω τους.
Ως ψυχίατρος, ποιος είναι ο ρόλος σας στην υποστήριξη αυτών των θυμάτων;
Ο ρόλος του ψυχίατρου είναι κρίσιμος για την ψυχική αποκατάσταση των θυμάτων. Μέσω της διάγνωσης και της θεραπείας των ψυχικών διαταραχών που προκαλεί η βία, προσφέρουμε στα θύματα εργαλεία για την κατανόηση της κατάστασης και τη διαχείριση των συναισθημάτων τους. Παράλληλα, συνεργαζόμαστε με άλλους επαγγελματίες, όπως κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους, για την ανάπτυξη ενός συνολικού σχεδίου προστασίας και αποκατάστασης. Είναι σημαντικό να ενδυναμώσουμε τα θύματα και να τα βοηθήσουμε να αποκτήσουν ξανά τον έλεγχο της ζωής τους.
Στο Ιατρείο Ενδοοικογενειακής Βίας, ποια βοήθεια προσφέρετε;
Στο Ιατρείο Ενδοοικογενειακής Βίας εστιάζουμε στους θύτες που παραπέμπονται σε εμάς από την Εισαγγελία στο πλαίσιο της ποινικής διαμεσολάβησης. Στόχος μας είναι η θεραπευτική αντιμετώπιση της βίαιης συμπεριφοράς τους. Μέσα από φαρμακοθεραπεία των υποκείμενων διαταραχών και ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες, προσπαθούμε να τους βοηθήσουμε να κατανοήσουν τη βία ως προβληματική συμπεριφορά, να διαχειριστούν τον θυμό τους και να υιοθετήσουν υγιέστερους τρόπους επικοινωνίας και επίλυσης συγκρούσεων.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζετε κατά την εργασία σας με τα θύματα και τους θύτες;
Με τα θύματα, η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η δυσπιστία και ο φόβος. Πολλά θύματα έχουν υποστεί προδοσία από κοντινά τους πρόσωπα, με αποτέλεσμα να είναι δύσκολο για αυτούς να εμπιστευτούν ξανά. Με τους θύτες, το πρόβλημα έγκειται στην άρνηση ή τη δικαιολόγηση της βίας. Συχνά, αρνούνται την ευθύνη ή θεωρούν τη συμπεριφορά τους ως «αντιδράσεις» σε άλλες καταστάσεις. Η δουλειά μας είναι να κατανοήσουμε τα βαθύτερα αίτια της βίας και να παρέχουμε μια ολιστική προσέγγιση για την αλλαγή.
Τι θα προτείνατε σε κάποιον που υποψιάζεται ότι ένα κοντινό του άτομο είναι θύμα ενδοοικογενειακής βίας;
Η πρώτιστη προτεραιότητα είναι να δείξουμε κατανόηση και να ακούσουμε χωρίς να κρίνουμε. Είναι σημαντικό να ενθαρρύνουμε το άτομο να μιλήσει και να αναζητήσει επαγγελματική βοήθεια, είτε μέσω ειδικών, είτε μέσω γραμμών υποστήριξης. Δεν πρέπει να επιχειρήσουμε να επιλύσουμε το ζήτημα μόνοι μας, καθώς αυτό μπορεί να κάνει την κατάσταση πιο επικίνδυνη για το θύμα.
Ποιο μήνυμα θα θέλατε να στείλετε στο κοινό για την ενδοοικογενειακή βία;
Η ενδοοικογενειακή βία είναι ένα ζήτημα που μας αφορά όλους. Δεν πρόκειται για μια «ιδιωτική» υπόθεση, αλλά για ένα κοινωνικό πρόβλημα που πλήττει τη ζωή των ανθρώπων, την ψυχική τους υγεία και τα δικαιώματά τους. Σπάστε τη σιωπή! Όταν παρατηρούμε ή υποψιαζόμαστε βία, πρέπει να μιλήσουμε και να ζητήσουμε βοήθεια. Η κοινωνία πρέπει να μάθει να ακούει, να κατανοεί και να ενδυναμώνει τα θύματα, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να ξεφύγουν από τον κύκλο της βίας.
Σας ευχαριστούμε πολύ για τη συζήτηση και τις πολύτιμες γνώσεις σας.
Ευχαριστώ και εγώ. Είναι ζωτικής σημασίας να συνεχίσουμε να μιλάμε για αυτά τα θέματα, γιατί μόνο έτσι μπορούμε να φέρουμε την αλλαγή.