Μέρος 4ο
Γράφει ο Θεολόγης Ανδρονίδης
Οι Φαναριώτες καλλιέργησαν τα γράμματα γιατί γνώριζαν ότι η μόρφωση αποτελούσε προϋπόθεση για την αναρρίχηση τους σε υψηλές θέσεις. Από το 1711 αναλαμβάνουν την διακυβέρνηση των ηγεμονιών και δημιουργούν, στα πρότυπα των ευρωπαίων, αυλή αποτελούμενη από λόγιος δασκάλους γιατρούς και λοιπά. Ίδρυσαν ελληνικά σχολεία και στήριξαν την παιδεία όχι μόνο στο έδαφος των ηγεμονιών αλλά και στην υπόλοιπη οθωμανική αυτοκρατορία. Η διδασκαλία των μαθημάτων περισσότερο έχει σχέση με το συγκεκριμένο λόγιο παρά με ένα θεσμοθετημένο πρόγραμμα σπουδών. Με την αποχώρηση του σταματούσε και η διδασκαλία των μαθημάτων των φυσικών επιστημών.
Επίσης, μία εξίσου σημαντική προσωπικότητα εμφανίζεται την εποχή αυτή. Ο κληρικός Μεθόδιος Ανθρακίτης (1660-1736) . Ήταν μαθητής του Βησσαρίωνα και στη συνέχεια σπούδασε στην Ιταλία. Δίδασκε νεωτερικά μαθηματικά και φιλοσοφία κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα για πρώτη φορά εντός ελλαδικού χώρου επηρεασμένος από τον Καρτέσιο και τον Μαλμπράνς. Είναι ο πρώτος που αποκλίνει από την επίσημη θέση της τότε Εκκλησίας ότι η φιλοσοφία είναι υπηρέτρια της Θεολογίας και ο πρώτος επίσης που αντικατέστησε την αρχαΐζουσα, ως γλώσσα διδασκαλίας, με τη δημώδη.
Όμως, κατηγορήθηκε στο πατριαρχείο ως αιρετικός και καταδικάστηκε από το συνοδικό δικαστήριο το 1721 ως ύποπτος ετεροδοξίας. Τελικά πάρθηκε απόφαση να καούν τα φιλοσοφικά του δοκίμια καθώς και οποιοδήποτε αντίγραφο που τυχόν θα βρισκόταν και επιπλέον το 1723 του απαγόρευσαν να διδάσκει προσωρινά. Η ανάκληση της απαγόρευσης της διδασκαλικής του δραστηριότητας το 1725 πραγματοποιήθηκε υπό τον όρο να διδάσκει την φιλοσοφία «κατά το σύστημα του Κορυδαλλέως… μηδεμίαν άλλην παράδοσιν ασυνήθους και ξένης φιλοσοσοφίας τολμήσαι όλως ποτέ». Ο Μεθόδιος δεν έγινε αντάρτης, αλλά ομολόγησε και αποκήρυξε.
Η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
Όμως, ουσιαστικά η περίοδος της εισαγωγής των φυσικών επιστημών θεωρείται ο 18ος αιώνας όταν τα μηνύματα του Διαφωτισμού φθάνουν στις ελληνόφωνες περιοχές μέσα από τις μεταφράσεις των κειμένων των πρωτοπόρων της νέας εποχής.
Το χρονικό διάστημα κατά το οποίο εισάγονται οι φυσικές επιστήμες στον ελληνικό πολιτισμικό χώρο μπορεί να χωριστεί σε τρεις περιόδους :
Α) πρώτη περίοδος 1742-1777
Β) ενδιάμεση περίοδος 1777-1800
Γ) περίοδος της έκρηξης 1800-1821
Αναλυτικότερα :
Α) Η πρώτη περίοδος καλύπτει το διάστημα από το 1742 μέχρι το 1777. Κυριαρχεί η δράση τεσσάρων πρωτοπόρων λογίων, του Ευγένιου Βούλγαρη, του Νικηφόρου Θεοτόκη, του Νικόλαου Ζερζούλη και του Ιώσηπου Μοισιόδακα.
Β) Η ενδιάμεση περίοδος από το 1777 μέχρι το 1800 κατά την οποία η διάδοση των φυσικών επιστημών συνεχίζεται από τους μαθητές των λογίων της προηγούμενης περιόδου και διακρίνονται ο Ρήγας Φεραίος και ο Ιωάννης Δημητριάδης-Πέζαρος
Γ) Και η περίοδος της έκρηξης από το 1800 μέχρι το 1821. Στην περίοδο αυτή ιδρύονται νεωτερικά σχόλια στα οποία γίνεται συστηματική διδασκαλία των φυσικών επιστημών και μπορεί να ταυτιστεί συμβολικά με την παρουσία και τη δραστηριότητα του Aδαμάντιου Kοραή. Οι σημαντικότεροι λόγιοι στους οποίους οφείλεται ουσιαστικά η εισαγωγή των φυσικών επιστημών στην νεοελληνική εκπαίδευση είναι οι: ο Βενιαμίν Λέσβιος, ο Κωνσταντίνος Κούμας, ο Νεόφυτος Βάμβας και ο Θεόφιλος Καΐρης (Nεοελληνικός Διαφωτισμός .Ρωξάνη Δ. Αργυροπούλου, Άννα Ταμπάκη)
Στην εισήγηση μου αυτή θεωρήθηκαν ως μαθήματα φυσικών επιστημών
Α) η φυσική
Β) η χημεία
Γ) η βιολογία με τους κλάδος της – φυτολογία, ζωολογία, ανθρωπολογία
Δ) η ορυκτολογία και η γεωλογία
Ε) η αστρονομία και η μετεωρολογία και τέλος
ΣΤ) η υγιεινή
(συνεχίζεται)
