Μέρος 11ο- Γράφει ο Θεολόγης Ανδρονίδης
Νεόφυτος Βάμβας
Ο Βάμβας γεννήθηκε στην Χίο το 1770, σπούδασε στη Σίφνο και στη Σχολή της Χίου. Κατόπιν στην Κωνσταντινούπολη όπου και εισάγεται στον κύκλο του Φαναρίου. Συμμετέχει στην ομάδα της Πατριαρχικής Σχολής της Ξηροκρήνης με σκοπό να συντάξουν την «Κιβωτό» δηλαδή ένα μεγάλο λεξικό της ελληνικής γλώσσας. Το 1808 πηγαίνει στο Παρίσι σπουδάσει χημεία και γνωρίζεται με τον Κοραή. Το 1815 αναλαμβάνει σχολάρχης της Σχολής της Χίου και εισάγει την διδασκαλία της φυσικής, της χημείας, των λατινικών, το γαλλικών, των τουρκικών, της εκκλησιαστικής μουσικής, της ζωγραφικής και των ναυτικών. Ο ίδιος διδάσκει χημεία. Εντωμεταξύ είχε φροντίσει να αγοραστούν τα αναγκαία χημικά εργαλεία για να διδάσκονται οι φυσικές επιστήμες στην σχολή του. Συγχρόνως μετέφρασε και εξέδωσε ένα βιβλίο χημείας. Κατά την σχολαρχία του η Σχολή της Χίου έφτασε να έχει 500 μαθητές από όλα τα μέρη της Ελλάδος. Μετά την απελευθέρωση ο Νεόφυτος Βάμβας διορίζεται το 1837 καθηγητής Φιλοσοφίας. Υπήρξε ο πρώτος κοσμήτορας της φιλοσοφικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών μέχρι τον θάνατό του το 1854.
Θεόφιλος Καΐρης (1784-1853)
Γεννημένος το 1784 στην Άνδρο φυτά στη σχολή των Κυδωνιών και στη συνέχεια πηγαίνει στην Πάτμο. Συνεχίζει τις σπουδές του στην σχολή της Χίου και τέλος επιστρέφει στις Κυδωνιές όπου γίνεται μαθητής του Βενιαμίν Λέσβιου. Σε ηλικία 27 ετών γίνεται διάκονος και φεύγει για σπουδές στην Ευρώπη. Γράφεται στο πανεπιστήμιο της Πίζας και παρακολουθεί μαθήματα μαθηματικών, φυσικής, φυσιολογίας , φυσιογνωμίας και τέλος το 1807 βρίσκεται στο Παρίσι όπου γνωρίζει τον Κοραή. Τον θαυμάζει απεριόριστα και δείχνοντας του ευγνωμοσύνη τον αποκαλεί «ιατρόν της ασθενούσης Ελλάδος» και «θεραπευτή των πληγών της». Το 1811 επιστρέφει στις Κυδωνιές και διδάσκει Μαθηματικά και Φυσική στη θέση του αποχωρήσαντος Βενιαμίν. Αγοράζει βιβλία και όργανα φυσικής, χημείας και αστρονομίας. Στέλνει επιστολή στον Κοραή και του ζητά να του στείλει βαρόμετρα, θερμόμετρα, μικροσκόπια, σφαίρες , αστρονομικούς πίνακες, την στήλη του Βόλτα και ότι άλλο είναι δυνατόν για τα μαθήματα των φυσικών επιστημών.
Όμως ο Καΐρης ακολουθεί διαφορετική πορεία από τον Βενιαμίν στο γλωσσικό ζήτημα. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί είναι αρχαΐζουσα και οι μαθητές του αποφασίζουν να μιλούν μεταξύ τους αρχαία. Συγχρόνως αλλάζουν τα ονόματα τους σε αρχαία ελληνικά. Η αττικίζουσα γλώσσα που χρησιμοποίησε ο Καΐρης κατέστησε το έργο του ανέκδοτο αν και είναι ογκώδες και αφορά πολλούς τομείς των φυσικών επιστημών.
Όπως και ο προκάτοχός του, ο Καΐρης δε σταματά στην διδασκαλία των επιστημών αλλά προβληματίζεται πάνω στις καινούριες θεωρίες και μάλιστα διατυπώνει και δικές του. Υποστηρίζει δε ότι υπάρχουν πολλοί κόσμοι που κατοικούνται αλλά αγνοούμε τι είδους κάτοικοι τους κατοικούν.
Το 1819 μυείται στη Φιλική Εταιρεία. Όταν οι Κυδωνιές καταστράφηκαν από τους Τούρκους, μαζί με 100 μαθητές του πηγαίνει στα Ψαρά και ξεσηκώνει τους ντόπιους να πολεμήσουν ενάντια στον οθωμανικό ζυγό. Στις 10 Μαϊου 1821, στην Άνδρο, πρώτος σηκώνει το λάβαρο της επανάστασης. Στα επαναστατικά χρόνια, πολέμησε γενναία και συγκρότησε δικό του σώμα από εξόριστους Κυδωνιάτες. Συμμετείχε στις εθνοσυνελεύσεις ως πληρεξούσιος της Άνδρου και τιμήθηκε από τον Όθωνα με το Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρος για την προσφορά του στον Αγώνα.
Το 1835 ίδρυσε το ορφανοτροφείο για τα ορφανά του αγώνα, όπου δίδασκε τους νέους με νέες μορφές μάθησης. Εκείνη την περίοδο ο Θεόφιλος ανέπτυξε μια δική του θρησκευτική αντίληψη, τη «θεοσέβεια», η οποία βασιζόταν στην ισότητα και την ουσιαστική ελευθερία του ατόμου.
Η Ιερά Σύνοδος αποκηρύσσει τις ιδέες του, τον χαρακτηρίζει αιρετικό και τον δικάζει. Ο Καΐρης τελικά εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο και μόνο μετά την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 επέστρεψε στην Ελλάδα συνεχίζοντας τη διεύθυνση του ορφανοτροφείου του. Στη συνέχεια καταδικάζεται σε δύο χρόνια φυλάκιση και στις 13 Ιανουαρίου 1853 αφήνει την τελευταία του πνοή μέσα στο κελί του σε ηλικία 69 ετών. Η εκκλησία δεν επέτρεψε την ταφή του στο κοιμητήριο της Σύρου και τον έθαψαν δίχως νεκρώσιμη ακολουθία. Ακόμη και με το θάνατό του, το μίσος εναντίον του δεν σταμάτησε. Μια μέρα μετά, βέβηλοι άνοιξαν τον τάφο του, τεμάχισαν τη σορό του και του έριξαν ασβέστη. Τραγική ειρωνεία. Εννέα ημέρες μετά βγήκε η απόφαση του Αρείου Πάγου, η οποία ακύρωνε την απόφαση του δικαστηρίου της Σύρου και τον έκρινε αθώο. Δυστυχώς «Ο Καΐρης απέθανε και απέθανεν αθώος».
(συνεχίζεται)
