Γράφει ο Θεολόγης Ανδρονίδης
ΠΡΩΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1742-1777
Το μεγαλύτερο μέρος του 18ου αιώνα κυριαρχείται από τη συνύπαρξη της κλασικής παιδείας με τη βυζαντινή: λυρική και δραματική ποίηση, εκκλησιαστική και θύραθεν ρητορική και παραινετικά κείμενα,. Αυτό το στοιχείο χαρακτηρίζει τόσο τις ανθρωπιστικές όσο και τις θετικές επιστήμες. H διδασκαλία της αστρονομίας, των μαθηματικών και της γεωμετρίας κυριαρχούνται από την επίδραση του «θρησκευτικού ουμανισμού» του 17ου αιώνα.
O Θεόφιλος Kορυδαλέας, ο Xρύσανθος Nοταράς, ο Aνθρακίτης συνεχίζουν την ελληνο-βυζαντινή παράδοση, εμπλουτίζοντάς την με νέα στοιχεία. Τους διαδέχονται άλλες γενιές πιο ριζοσπαστικές, προσανατολισμένες κατεξοχήν προς τη δυτική γνώση. Παρατηρείται αποσκίρτηση από την παράδοση και αποδοχή των δυτικών νεωτερικών επιστημονικών θεωριών οι οποίες διεισδύουν κατά το τέλος του 18ου αιώνα και τις πρώτες δεκαετίες του 19ου. Σπάνια θα συναντήσουμε εντούτοις σοβαρά δείγματα αμφισβήτησης του χριστιανικού δόγματος. H σύγκρουση με την επίσημη Εκκλησία, θα συμβεί αρκετά αργότερα, μετά την έκρηξη της Γαλλικής Επανάστασης.
Η πρώτη περίοδος της εισαγωγής χαρακτηρίζεται από την δράση του Ευγένιου Βούλγαρη (1716-1806) του Νικηφόρου Θεοτόκη (1731-1800) του Νικόλαου Ζερζούλη (1706-1773) και τον Ιώσηπου Μοισιόδακα (1761-1800)
Ευγένιος Βούλγαρης (1716-1806)
Ο Ευγένιος Βούλγαρης γεννήθηκε το 1716 στην Κέρκυρα και το όνομά του ήταν Ελευθέριος που το άλλαξε σε Ευγένιος όταν χειροτονήθηκε διάκονος. Σπούδασε στην Άρτα, στην Επιφάνειο Σχολή στα Γιάννενα, στην Βενετία και πιθανόν στην Πάδοβα όπου ασχολήθηκε με την φιλοσοφία, τα μαθηματικά, την θεολογία και την ελληνική φιλολογία.
Ο Βούλγαρης το 1742 φτάνει στα Γιάννενα και εγκαινιάζει μία νέα περίοδο στα ελληνικά γράμματα καθώς εισάγει σε ανώτερο ελληνικό σχολείο την διδασκαλία των φυσικών επιστημών, της νεότερης φιλοσοφίας και της λατινικής γλώσσας. Ο Βούλγαρης δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει κατά την διδασκαλία του το πείραμα και τα εποπτικά μέσα. Όμως, οι καινοτομίες του Βούλγαρη προκάλεσαν την αντίδραση του διευθυντή της σχολής και των συντηρητικών κύκλων της πόλης. Έτσι ο Βούλγαρης αναγκάζεται μετά από 4 χρόνια να εγκαταλείψει τη θέση του και να αναλάβει τη σχολαρχία της σχολής της Κοζάνης.
Το 1752 ανέβηκε στον πατριαρχικό θρόνο ο Κύριλλο ο Ε΄ στηριζόμενος κυρίως από εμπόρους και κτηματίες προκαλώντας αντιδράσεις των Φαναριωτών. Ο Κύριλλος αποφάσισε την δημιουργία σχολής στην χερσόνησο του Άθω, την οποία σκόπευε να αναδείξει ως το ανώτερο πνευματικό ίδρυμα του υπόδουλου ελληνισμού, με αντίστοιχη υποβάθμιση της Πατριαρχικής Ακαδημίας η οποία τελούσε υπό τον έλεγχο των Φαναριωτών. Κλήθηκε, λοιπόν, το 1753 ο Βούλγαρης από τα Γιάννενα για να αναλάβει την διεύθυνση της νέας σχολής της οποίας το οικοδόμημα ήταν δυναμικότητας περίπου 500 μαθητών. (Η διδασκαλία των φυσικών επιστημών στα εκπαιδευτικά ιδρύματα του ελληνισμού κατά την μεταεπαναστατική περίοδο (1821-1940) Κωνσταντίνου Κούγκα)
Δυστυχώς όμως η σχολαρχία του Βούλγαρη δεν θα διαρκέσει πολύ, μόνο πέντε χρόνια. Από τη μια οι μηχανορραφίες του Πατριαρχικού περιβάλλοντος, οι διενέξεις μεταξύ των δασκάλων, η παρέμβαση των μοναχών κατέληξαν ακόμα και στον ξυλοδαρμό του Βούλγαρη. Η κατάσταση αυτή ανάγκασε τον Βούλγαρη να παραιτηθεί. Παρόλα αυτά ένας μεγάλος αριθμός μαθητών ήρθε σε επαφή με την νέα φιλοσοφία γνώρισε τις φυσικές επιστήμες και τα προχωρημένα μαθηματικά και στη συνέχεια έδρασε πολλαπλασιαστικά μεταφέροντας αυτές τις ιδέες σε όλο τον ελληνισμό.
Μαθητές του Βούλγαρη υπήρξαν ο Χριστόδουλος Παμπλέκης, ο Ιώσηπος Μοισιόδακας, ο Αθανάσιος Πάριος, ο Σέργιος Μακραίος, ο Κοσμάς ο Αιτωλός κι άλλοι. Ο Ιώσηπος Μοισιόδακας έγινε ο πιο ένθερμος υποστηρικτής των νέων ιδεών της φυσικής, ενώ ο Αθανάσιος Πάριος ο πιο φανατικός πολέμιος κάθε γνώσης που ερχόταν από τη Δύση και ο Σέργιος Μακραίος από τους τελευταίους υποστηρικτές της αριστοτελικής φυσικής και πολέμιος του Κοπέρνικου.
(συνεχίζεται)
Το βιογραφικό του θ. Ανδρονίδη
Ο Ανδρονίδης Θεολόγης σπούδασε Χημεία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης με μεταπτυχιακές σπουδές στην Αναλυτική Χημεία στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια. Ήταν καθηγητής στη Μέση Εκπαίδευση και μέλος του ΔΣ της ΕΛΜΕ Σερρών. Είναι συνιδρυτής της ΕΜΕΙΣ και τακτικός εισηγητής στα Μαθήματα Κλασικής Παιδείας. Κείμενά του έχουν δημοσιευτεί στο διαδίκτυο στο http://t-logo.blogspot.com και οι ομιλίες του υπάρχουν στο YouTube.
