Μέρος 1ο
Γράφει ο Θεολόγης Ανδρονίδης
Πως φτάσαμε στην Επανάσταση του 21; Ποιοι ήταν οι συντελεστές της εξέγερσης; Πως προετοιμάστηκε και διαφοροποιήθηκε ο Έλληνας από τους άλλους υπηκόους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας; Να μερικά ερωτήματα που έρχονται στο νου σε όποιον μελετά την ελληνική Επανάσταση. Οι παράγοντες που έδρασαν είναι πολλοί αλλά ο κύριος παράγοντας ήταν ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός. Αυτός ήταν η ατμομηχανή που παρέσυρε και όλους τους άλλους.
Με μια σειρά δημοσιεύσεων θα εστιάσουμε σε μια συνιστώσα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, στην εισαγωγή των ιδεών των Φυσικών Επιστημών στο μέρος εκείνο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας που επικρατούσε η ελληνική γλώσσα και ο ελληνικός πολιτισμός.
Για περισσότερο από 2000 χρόνια στο μέρος εκείνο της υφηλίου που επικράτησε η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία κυριάρχησε η αυθεντία του Αριστοτέλη. Από όσες θεωρίες διατυπώθηκαν στην αρχαία Ελλάδα αυτή που επισκίασε όλες τις άλλες ήταν αυτές του Σταγειρίτη. Οι κοσμολογικές του απόψεις παρέμειναν αξεπέραστες μέχρι τον 17ο αιώνα.
Ο Αριστοτέλης χώρισε τον κόσμο σε δύο περιοχές δηλαδή: τον υποσελήνιο χώρο και τον πέρα από τη σελήνη χώρο. Στον πρώτο κυριαρχούσαν τα τέσσερα γήινα στοιχεία : γη ,νερό, αέρας και φωτιά ενώ στον δεύτερο μια πέμπτη ουσία : ο αιθέρας. Ο χώρος πέρα από τη σελήνη θεωρούνταν άφθαρτος και τέλειος. Και ενώ στον υποσελήνιο χώρο οι φυσικές κινήσεις ήταν ευθύγραμμες και ομαλές, στον ανώτερο οι κινήσεις ήταν ομαλές και κυκλικές.
Η σύγχρονη επιστήμη γεννιέται το 17ο αιώνα στη Δυτική Ευρώπη από τον Γαλιλαίο. Οι ευρωπαίοι στοχαστές επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στην φυσική, τα μαθηματικά και την αστρονομία με μία ουσιώδη διαφορά σε σχέση με τους αρχαίους: το πείραμα. Ναι μεν η φύση αρέσκεται να κρύβεται, κατά τη ρήση του Ηρακλείτου, -«φύσις κρύπτεσθαι φιλεῖ»- αλλά ο άνθρωπος κατορθώνει με το πείραμα και την λογική να την αποκωδικοποιήσει. Βήμα βήμα η Αριστοτελική φυσική περιθωριοποιείται και μαζί με την αλλαγή της επιστημονικής σκέψης αλλάζει και η οπτική της ανθρώπινης κατάστασης. Σημαντικότατο ρόλο στην αλλαγή αυτή παίζει η διάδοση των ιδεών της Πλατωνικής Φιλοσοφίας και η επανεμφάνιση της Επικούρειας Φιλοσοφίας μέσω του έργου του Λουκρήτιου De Rerum Natura.
Η διαμάχη των Αριστοτελικών με τους Πλατωνικούς εξελίχτηκε παράλληλα στην Ανατολή και στη Δύση με διαφορετικά όμως αποτελέσματα. Στη Δύση αναγνωρίστηκε η σημασία της φιλοσοφίας του Πλάτωνα και γινόταν η μελέτη των έργων του μαζί με αυτά του Αριστοτέλη. Συγχρόνως, στοιχεία από την επικούρεια φιλοσοφία γινόταν γνωστά και υιοθετούνταν από τους λόγιους της εποχής ενώ στην Ανατολή επικράτησαν πλήρως οι αριστοτελικοί. Ο Γεννάδιος όταν τοποθετήθηκε πατριάρχης από τον Σουλτάνο, προχώρησε στο κάψιμο του έργου του Πλήθωνα, Νόμοι, και ίδρυσε την πατριαρχική ακαδημία όπου τοποθέτησε ως διευθυντή τον Ματθαίο Καμαριώτη, έναν φανατικό πολέμιο του Πλήθωνα. Ο Πλατωνισμός συνδέθηκε με απόψεις που θεωρήθηκαν επικίνδυνες τόσο για την εκκλησία όσο και για την οθωμανική εξουσία. Στον Πλήθωνα συναντάμε έναν πρώτο εθνικισμό δηλαδή ότι: οι βυζαντινοί που κατοικούσαν σε εδάφη με κλασικό ελληνικό πολιτισμό ήταν Έλληνες ως προς το γένος. Αυτό το γεγονός αποδεικνύεται από την γλώσσα τους και την εθνική τους παιδεία. Για τους πληθυσμούς αυτούς αρμόζει μια πολιτεία βασισμένη στους νόμους του Πλάτωνα. Κάτι ανάλογο πρέσβευε και ο Βησσαρίων που επιζητούσε μια νέα σταυροφορία των δυτικών για να απελευθερώσει τους χριστιανούς που ήταν κάτω από τον οθωμανικό ζυγό.
(συνεχίζεται)
Το βιογραφικό του θ. Ανδρονίδη
Ο Ανδρονίδης Θεολόγης σπούδασε Χημεία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης με μεταπτυχιακές σπουδές στην Αναλυτική Χημεία στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια. Ήταν καθηγητής στη Μέση Εκπαίδευση και μέλος του ΔΣ της ΕΛΜΕ Σερρών. Είναι συνιδρυτής της ΕΜΕΙΣ και τακτικός εισηγητής στα Μαθήματα Κλασικής Παιδείας. Κείμενά του έχουν δημοσιευτεί στο διαδίκτυο στο http://t-logo.blogspot.com και οι ομιλίες του υπάρχουν στο YouTube.
