Μέρος 1ο– Γράφει ο Θεολόγης Ανδρονίδης
Δεν προέρχομαι από την τάξη των φιλολόγων, είμαι χημικός. Και όπως θα ξέρετε, η χημεία και η δίδυμη αδελφή της , η φυσική, αποτελούν τον βασικό πυρήνα αυτού που ορίζουμε ως φυσικές επιστήμες. Υπάρχει, όμως, μια ουσιαστική διαφορά που έχει να κάνει με την αντίληψη του χρόνου. Στην πλειονότητα των φαινομένων που εξετάζει η φυσική, ο χρόνος μπορεί να αντιστραφεί χωρίς να παραβιαστεί καμία θεμελιώδης αρχή της φυσικής. Αν πχ βιντεοσκοπήσουμε την κίνηση των πλανητών και την προβάλουμε με τη σωστή ή την αντίστροφη σειρά , κανένας νόμος δεν παραβιάζεται και κανένας επιστήμονας από αυτόν ή από κάποιον άλλον κόσμο δεν μπορεί να διακρίνει το πραγματικό από το ψευδές. Αντίθετα, στη χημεία ο χρόνος έχει σε όλα τα φαινόμενα που μελετά μια σαφή σαφέστατη φορά. Φανταστείτε κάτι ανάλογο να κάναμε με την καύση του ξύλου ή με το σάπισμα ενός μήλου ή με το ξεθώριασμα των ρούχων όταν εκτεθούν στο έντονο ηλιακό φως. Διακρίνουμε χωρίς καμμία αμφισβήτηση την ορθή εξέλιξη των φαινομένων.
Αυτή, λοιπόν, η ασυμμετρία του χρόνου που συναντάμε στη χημεία με προβλημάτισε από τα φοιτητικά μου χρόνια και προσπάθησα να λύσω την απορία μου ανατρέχοντας σε σύγχρονους αλλά και προηγούμενους διανοητές. Και ενώ υπήρχαν πληθώρα εργασιών για τους συγχρόνους και για τους αρχαίους, συνάντησα ελάχιστες ως και καθόλου για τους βυζαντινούς. Αναγκάσθηκα, λοιπόν, να ανατρέξω στις ίδιες τις πηγές. Βρήκα ελάχιστα και μάλιστα διάσπαρτα εδώ και εκεί. Εκτός, βέβαια , από δυο περιπτώσεις. Δυο κορυφαίους θεολόγους της ύστερης ρωμαϊκής εποχής που ασχολήθηκαν με το χρόνο. Τον Μέγα Βασίλειο και τον Ιερό Αυγουστίνο. Σήμερα θα σας μιλήσω για τον Βασίλειο, μιας και προηγείται χρονικά αλλά και επειδή είναι πιο οικείος σε μας. Βέβαια, πρέπει να ομολογήσω ότι αυτός που με κατέπληξε ήταν ο Αυγουστίνος. Φυσικά δεν πρόκειται για πραγματεία αλλά, για γνώσεις και σκέψεις που ευχαρίστως θα μοιραστώ μαζί σας.
4ος-5ος αιώνας. Ο παλαιός κόσμος, ο Ελληνορωμαϊκός, έχει ήδη παρέλθει. Ο υπέροχος πολιτισμός που αναπτύχθηκε σε ένα διάστημα πάνω από χίλια χρόνια, αρχής γενομένης από το 1200 π.Χ., έχει ήδη μαραθεί. Επί έναν και πλέον αιώνα έδινε μάχη οπισθοφυλακής αλλά το τέλος του ήταν αναπόφευκτο. Ένας νέος πολιτισμός ξεπρόβαλε. Κυοφορούνταν εδώ και αιώνες, από τα ελληνιστικά χρόνια. Τώρα, όμως, βλαστάνει, παίρνει μορφή. Πρώτα με την τέχνη, μετά με την θρησκεία και τα μαθηματικά, ακολούθως με την φιλοσοφία, με την πολιτική ιδεολογία και τέλος με την κρατική μορφοποίηση. Οι νεκρικές μορφές του Φαγιούμ πρώτα, αλλά κυρίως τα θολωτά , σπηλαιώδη κτήρια, αργότερα, προμηνύουν τον ερχομό και την επικράτησή του . Ανάκτορα, μαυσωλεία, θέρμες, δημόσια κτήρια και πρωτίστως ναοί χτίζονται σε ένα νέο ρυθμό. Ο τρούλος σαν απομίμηση σπηλαίου αρχίζει και επικρατεί παντού. Ο πρώτος ναός στη Δύση με το νέο ρυθμό ξεπροβάλει στη Ρώμη ως Πάνθεον. Είναι το πρώτο τέμενος. Η νέα τεχνοτροπία εκτείνεται από την Ρώμη μέχρι την Κτησιφώντα , την πρωτεύουσα των Περσών.
Οι σωματικοί και φυλετικοί θεοί εξανδραποδίστηκαν. Μια νέα θρησκευτική αντίληψη ξεπροβάλει από την εγγύς ανατολή και κατακλύζει ένα μεγάλο μέρος του τότε γνωστού δυτικού κόσμου. Η νέα αυτή αντίληψη ενέχει παγκόσμια, σωτηριολογικά και εσχατολογικά χαρακτηριστικά. Μονοθεϊστική , με έναν άρρενα θεό, πανταχού παρόντα, και κυρίως υπερβατικό.
Ένα καινούργιο χαρακτηριστικό εμφανίζεται, μοναδικό θα έλεγα, που δεν έχει το όμοιό του σε κανέναν προηγούμενο και επόμενο πολιτισμό. Είναι η αναγόρευση της γραφής σε έκφραση της απόλυτης αλήθειας, σαν η ίδια η φωνή του θεού, δίχως καμία μεσολάβηση, να πραγματώνεται μπροστά στα μάτια των ανθρώπων. Τα ιερά βιβλία αποκτούν τόση ισχύ που εξουσιάζουν τους πιστούς αλλά και εκτιμώνται περισσότερο και από την ίδια την ζωή τους. Η φιλοσοφία αλλάζει και όνομα και στόχους. Μεταμορφώνεται σε θεολογία.
Αλλά και η δομή των κρατών μεταμορφώνεται. Το πρώτο κράτος που εγκαθιδρύεται πάνω στη πολιτική φιλοσοφία του νέου πολιτισμού είναι το κράτος των Περσών. Ο ιδρυτής της δυναστείας των Σασσανιδών, Αρταξέρξης, αφού καταλύει το κράτος των Πάρθων, εισέρχεται θριαμβευτής στην Κτησιφώντα. Και στέφεται το 226 Βασιλεύς των Βασιλέων Αριανών. Το γεγονός αυτό δεν αποτελεί απλώς την γέννηση μιας νέας λαμπρής αυτοκρατορίας. Είναι πολύ μεγαλύτερου βεληνεκούς. Είναι η γενέθλιος ημερομηνία του νέου αυτού πολιτισμού, που σαν γεωγραφικό πυρήνα έχει μια ευρεία περιοχή που ξεκινά από την Μικρά Ασία και φθάνει από τη μια, μέχρι την ανατολική ακτή του Τίγρη και από την άλλη στο Δέλτα του Νείλου. Στον νέο πολιτισμό θα αναπτυχτούν μεγάλες αυτοκρατορίες όπως η Περσική, η Βυζαντινή, η Αραβική και τέλος η Οθωμανική. Αλλά και θρησκείες με έναν κοινό πυρήνα όπως η Ιουδαϊκή του Ταλμούδ, η Ζωροαστρική της Αβέστα, η Χριστιανική των Ευαγγελίων, και τέλος η Ισλαμική του Κορανίου.
Σύμφωνα με την παράδοση, ο Αρταξέρξης, έδωσε εντολή να περισυλλεχθούν τα σκόρπια κείμενα της Αβέστα σε μια έκδοση υπεύθυνη και εγκεκριμένη από την επίσημη Ζωροαστρική «εκκλησία». Τον επόμενο αιώνα ο Σαπώρης Β΄ συγκάλεσε σύνοδο, υπό την προεδρία του «μεγάλου ποντίφικος», και όρισε το κείμενο της ζωροαστρικής θρησκείας. (Σας θυμίζει τίποτα αυτό;) Στην νέα θεοκρατική κοινωνία η θρησκεία κατείχε δεσπόζουσα θέση, η παρέμβαση του θείου ήταν αισθητή σε όλα τα επίπεδα του δημόσιου και ιδιωτικού βίου και ο βασιλεύς έπαιρνε το στέμμα από τα χέρια του θεού.
(συνεχίζεται)
