Γράφει ο Θεολόγης Ανδρονίδης
Ο Λαβύρινθος είχε μια χορογραφική λειτουργία. Καθόριζε την πορεία που έπρεπε να ακολουθήσουν οι χορευτές. Η αρχαιότερη οπτική απόδειξη βρίσκεται σε μια οινοχοή ετρουσκικής προέλευσης του 620 π.Χ. που βρέθηκε στην Tragliatella της Ιταλίας.(εικ. 25)
Βλέπουμε μια ομάδα πολεμιστών να εξέρχονται χορεύοντας από τον λαβύρινθο (εικ.26). Η παράσταση φέρει το όνομα TRUIA που μπορεί να μετεφρασθεί είτε σαν Τροία είτε σαν αρένα ή τόπος χορού. Πολλοί συνέδεσαν την φιγούρα του Λαβυρίνθου με την Τροία τόσο στην αρχαιότητα, όπως ο Βιργίλιος, όσο και σήμερα (W. Deecke). Άλλοι ερευνητές, όμως, το TRUIA το συνδέουν με το λατινικό ρήμα amptruare = χοροπηδώ σε κύκλο. Μ’ αυτό το ρήμα περιγράφεται, επίσης, και ο χορός των Σαλών, των δυο ακολούθων των Ρωμαίων ιερέων κατά την διάρκεια του εορτασμού του Troiae Lusus.
Υπάρχουν και άλλες τέτοιες συσχετίσεις από την αρχαιότητα που αναφέρονται στο βιβλίο του Kerenyi : Vom Labyrintus zum Syrtos που πραγματεύεται την σχέση του Λαβυρίνθου, ως χορού, και αποδίδει τη γέννηση του συρτού σ’ αυτόν.
Αυτό, επομένως, που ο Δαίδαλος έκανε στη Κνωσό, δεν ήταν τίποτε άλλο από το να εγχαράξει πάνω σε πέτρα τις διαδρομές των χορευτών που έπρεπε να ακολουθούν. Ίσως από αυτό να προέκυψε και η σημασία του Λαβυρίνθου ως «κτίσματος από πέτρα άξιου θαυμασμού».
3) Πώς, όμως, φτάσαμε να εννοούμε τον Λαβύρινθο σαν κάτι μπλεγμένο, με διασταυρώσεις και αδιέξοδα; έτσι προήλθαν και τα επίθετα λαβυρινθώδης και δαιδαλώδης. Το πιο πιθανόν είναι κατά το τέλος της ελληνιστικής εποχής η διαδρομή του χορού που προαναφέραμε, δεν γινόταν, πλέον, κατανοητή. Η παράδοση έσπασε. Στους θεατές όλο αυτό φαινόταν μπερδεμένο, συγκεχυμένο. Αυτό συνέβη μεταξύ 1ου π.Χ. και 1ου μ.Χ. αιώνα. Το συμπεραίνουμε από την περιγραφή που κάνει ο Βιργίλιος για το αρχαίο Troiae Lusus, τον Τρωικό αγώνα. Η σύμφυση, λοιπόν, της ιδέας του μπερδεμένου χορού με την έννοια του Λαβυρίνθου, ως κτίσματος, μας έδωσε την ιδέα του Irränge, του κτηρίου με τυφλούς και μπερδεμένους διαδρόμους. Έτσι έχουμε μια τρίτη σημασία της λέξης που με την αρχική σημασία δεν έχει τίποτα άλλο κοινό, εκτός από το όνομα .
Ως επίρρωση των ανωτέρω είναι η πορεία της έννοιας του «Αιγυπτιακού Λαβυρίνθου». Έτσι ονομάσθηκε το μνημείο του Amenemhet του 3ου , που βασίλευσε από το 1842 πΧ έως και το 1797 πΧ. Λανθασμένα του αποδίδονται τυφλοί διάδρομοι που σκοπό έχουν να παραπλανήσουν τους τυμβωρύχους . Αυτό συνέβη τον 1ο π.Χ. αιώνα όταν, ήδη, η λέξη Λαβύρινθος πήρε την έννοια του μπερδεμένου και συγκεχυμένου.
Τόπος προέλευσης.
Αναπτύχθηκαν 2 υποθέσεις.
1) η ιδέα του Λαβυρίνθου συνελήφθη ανεξάρτητα σε διάφορα μέρη
2) και η περισσότερο δημοφιλής : υπάρχει μοναδική σύλληψη και ακολούθως διάδοση διαμέσου μετοικήσεων ή πολιτικών επιρροών.
Η πρώτη υπόθεση, της ανεξάρτητης επινόησης, στηρίζεται στη θεωρία κατά την οποία είναι δυνατό να συλληφθούν ιδέες ή να κατασκευασθούν αντικείμενα σε μέρη και λαούς διαφορετικούς, χωρίς να υπάρχει καμία επαφή μεταξύ τους, αρκεί να υπάρχουν, περίπου οι ίδιες πολιτιστικό-ψυχολογικές συνθήκες. Στην προκειμένη περίπτωση του Λαβυρίνθου, μπροστά σε ένα τόσο περίπλοκο πολιτισμικό προϊόν δεν μπορούμε να έχουμε μια τέτοια εξήγηση. Είναι πιθανότερη, επομένως, η δεύτερη υπόθεση, της διάδοσης. Την ιδέα και την φιγούρα του Λαβυρίνθου την συναντάμε στην Ευρώπη, την Ινδία, την Ινδονησία και στις νοτιοδυτικές ΗΠΑ. Σ’ όλες τις άλλες περιοχές είναι γνωστός σαν δυτικό προϊόν. Είναι γεγονός ότι την ιδέα του Λαβυρίνθου την βρίσκουμε σε συγκεκριμένα μέρη και δεν είναι κληρονομιά όλης της ανθρωπότητας, ένα ακόμη επιχείρημα υπέρ της διάδοσης.
Βέβαια, μεταξύ αυτών των δυο θεωριών δεν υπάρχει αγεφύρωτο χάσμα. Για να υιοθετηθεί μια ιδέα από έναν πολιτισμό θα πρέπει να υπάρχουν είδη κάποιες προκαταρκτικές και στοιχειώδης πολιτισμικές αντιλήψεις, που πάνω σ’ αυτές θα δομηθεί η ξένη ιδέα. Ειδάλλως, θα είναι τόσο «παράξενα ξένη» που θα είναι τελείως ακατανόητη. Φθάνουμε, λοιπόν, στο σημείο να αναρωτηθούμε τι είναι εκείνο που δημιουργεί τη λαβυρινθική κατάσταση; Ποιες είναι οι συνθήκες που την κάνουμε κατανοήσιμη; Σαν πρώτη απάντηση αλλά όχι και τελειωτική είναι ότι η ιδέα αυτή έχει να κάνει με θρησκείες απελευθερωτικές και σωτηριολογικές, και ότι μια τέτοια σύλληψη δεν μπορεί να εμφανισθεί σε θρησκείες «νομικίστικες» σαν τον εβραϊσμό και το Ισλάμ.
Πάντως, για να αποφανθούμε μετά βεβαιότητας ότι η υπόθεση της διάχυσης αντανακλά την πραγματικότητα πρέπει να την στηρίζουμε με ιστορικά ντοκουμέντα. Τα αρχαιότερα ευρήματα, χρονολογούμενα με ακρίβεια, είναι βραχώδεις εγχαράξεις της εποχής του χαλκού που βρίσκονται στη Μεσόγειο, στην Αγγλία, την Ιρλανδία και τον Καύκασο.
Στην (εικ. 28) παρατηρούμε μια βραχογραφία από τον τύμβο του Λαβυρίνθου στη Luzzanas στη Σαρδηνία κοντά στο Σάσσαρι. Είναι κυκλικού σχήματος κρητικού τύπου με 7 διαδρόμους, με είσοδο από κάτω και διάμετρο 30 εκ.. Βρέθηκε στην οροφή της κεντρικής αίθουσας ενός υπογείου τάφου σκαλισμένου στο βράχο και αποδίδεται στον πολιτισμό San Michele, που χρονολογείται μεταξύ 2500 και 2000 π.Χ. Στο νησί της Σαρδηνίας υπάρχουν γύρω στους 1500 τάφους, όμοιου τύπου, που τους δόθηκε το όνομα domus de janas, σπίτι της νεράιδας. Η εγχάραξη είναι συνδεδεμένη με την λατρεία των νεκρών στην αγκαλιά της μητέρας γης, grebo della madre Terra.
Η ύπαρξη στη Μεσόγειο των περισσοτέρων Λαβυρίνθων, αλλά και των αρχαιοτέρων σε σχέση με τη βόρεια και κεντρική Ευρώπη, ενισχύει την υπόθεση της Μεσογειακής προέλευσης. Λαμβάνοντας υπόψη ότι μεταξύ της 3ης και 2ης χιλιετίας, ο μόνος αξιόλογος ευρωπαϊκός πολιτισμός είναι εκείνος της Κρήτης, συμπεραίνουμε ότι εδώ βρίσκεται και το κέντρο διάδοσης του. Αντιθέτως δεν έχει υποστήριξη η αιγυπτιακή ή η βαβυλωνιακή προέλευση.
συνεχίζεται
