Φώς στην ανάκληση της εμπορικής αγοράς το έτος 1926
Του Βασιλείου Γιαννογλούδη
Εισαγωγή: Πριν τρία περίπου χρόνια (2019) εκδόθηκε από τον χειρουργό Νικόλαο Σύκα το βιβλίο του, Η Σκοτούσσα της Οδομαντικής και η Σκοτούσσα των Σερρών. Πρόκειται για ένα ογκώδες βιβλίο 735 σελίδων, στο οποίο ο συγγραφέας διαπραγματεύεται την ιστορία της αρχαίας και της νέας Σκοτούσσας. Ο κ. Σύκας με κόπο, χρόνο και υπομονή συγκέντρωσε τεκμήρια, φωτογραφίες, χάρτες, έγγραφα, πίνακες κ.α. και μας παρέδωσε ένα τεράστιο υλικό της ιστορίας του χωριού της καταγωγής του. Πέρα από την προφανή αγάπη του κ. Σύκα για το χωριό καταγωγής του, τους ανθρώπους και την ιστορία του, του αξίζουν συγχαρητήρια για την προσπάθεια του και την προσφορά στην τοπική ιστορία της περιοχής μας.
Στη σελίδα 366, του παραπάνω βιβλίου, που αναφέρεται στην εβδομαδιαία αγορά της Σκοτούσσας, πληροφορούμαστε ότι στα τέλη του 1926 είχε δοθεί με προεδρικό διάταγμα έγκριση για να εκτελείται κάθε Πέμπτη εμπορική αγορά (παζάρι) και στη συνέχεια, 6 μήνες αργότερα και «για άγνωστο λόγο» (όπως αναφέρει ο συγγραφέας), η άδεια αυτή ανακλήθηκε. Με το άρθρο μας αυτό θα διευλευκάνουμε τον άγνωστο λόγο αυτής της ανάκλησης.
Η Κοινότητα Πρόσνικ (Σκοτούσσα) κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους της μια και βρισκόταν πάνω στο Μέτωπο του Στρυμόνα (τμήμα του ευρύτερου Μακεδονικού Μετώπου του Α΄ Π. Π. ανάμεσα στις δυνάμεις της Συνεννόησης (Αντάντ) και στις κεντρικές Δυνάμεις (Γερμανία, Βουλγαρία). Όταν απελευθερώθηκε τέλη Σεπτεμβρίου 1918 από την β΄ βουλγαρική κατοχή του 1916-18, με κατεστραμμένα τα σπίτια της από τους βομβαρδισμούς, επιδόθηκε στην ανασυγκρότησή της.
Διευρυμένη κοινότητα το 1920
Στις αρχές του 1920 το Πρόσνικ αναγνωρίσθηκε (ΦΕΚ 2 Α/4-1-1920) ως Κοινότητα που περιελάμβανε και τα χωριά Τοπάλοβο (Νέα Τυρολόη), Κούλα (Παλαιόκαστρο), Καλένδρα (Καλά Δένδρα) και Γενή Κιόϊ (Προβατάς).
Επομένως ως έδρα μιας ευρύτερης περιοχής πέντε χωριών, επόμενο ήταν η Κοινότητα να διεκδικήσει υποδομές (Χωροφυλακή, τηλεφωνικό κέντρο, ταχυδρομικό γραφείο κ.α.) από το Δημόσιο. Σ’ αυτό το πλαίσιο, από τις πρώτες ενέργειες του κοινοτικού της συμβουλίου ήταν η προσπάθεια λειτουργίας εβδομαδιαίας αγοράς, για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του πληθυσμού της ευρύτερης περιοχής και να τονώση την τοπική οικονομία. Έτσι μετά από απόφαση του Κοινοτικού Συμβουλίου Σκοτούσας προς τον Νομάρχη Σερρών Στυλιανό Πιστολάκη (Κρητικός με νομικές σπουδές και σύμβουλος του Ελ. Βενιζέλου) για έναρξη λειτουργίας του λαϊκής και δεχόμενος ο Νομάρχης την απόφαση του Συμβουλίου, εισηγήθηκε προς τον τότε υπουργό Εθνικής Οικονομίας την έκδοση προεδρικού διατάγματος έγκρισης της εβδομαδιαίας αγοράς.
Η καθυστέρηση της κοινοποίησης του διατάγματος
????????????????????????????????????????
Πράγματι στις 24 Δεκεμβρίου 1926 υπογράφτηκε από τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας
Παύλο Κουντουριώτη το διάταγμα (ΦΕΚ Α 441/28-12-1926) έγκρισης της λειτουργίας της αγοράς κάθε Πέμπτη. Η καθυστέρηση της κοινοποίησης του διατάγματος στην Κοινότητα Σκοτούσσας και ίσως οι κρύες μέρες του χειμώνα, συνέβαλαν στο να λειτουργήσει η πρώτη λαϊκή αγορά στη Σκοτούσσα την Πέμπτη στις 17 Μαρτίου 1927. Αυτό το πληροφορούμαστε από ανακοίνωση στον τύπο (Ταχυδρόμος Βορείου Ελλάδος) που δημοσιεύτηκε στις 16-4-1927 (εικόνα 2). (Σημείωση: Ευχαριστώ τον Σερραίο ερευνητή Αργύρη Τσιάπο, ο οποίος όταν του ζήτησα την πηγή αυτή, με προθυμία μου την έστειλε από το προσωπικό του αρχείο).
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην παραπάνω ανακοίνωση, ο πρόεδρος της Σκοτούσσας Δημήτριος (Μητρούσης) Χατζηπανταζής ενημερώνει για τη λειτουργία της αγοράς, όχι μόνο τα χωριά της περιφέρειας της Σκοτούσσας, αλλά και το «Σεβαστόν κοινόν της πόλεως Σερρών» και μάλιστα με εξασφάλιση «ανετωτέρας διαμονής πάντων των παρουσιαζομένων». Είναι σαφής ο μεσοπρόθεσμος στόχος της Κοινότητας Σκοτούσσας, προσέλκυσης των Σερραίων εμπόρων και ίσως και εκθετών (μια και υπήρχε εκτός από την οδική και σιδηροδρομική συγκοινωνία Σκοτούσσας – Σερρών), για να υπάρξει τόνωση της κίνησης της λαϊκής, κάλυψη τοπικών αναγκών με προϊόντα από την πρωτεύουσα του Νομού και ενίσχυσης της τοπικής οικονομίας της ευρύτερης περιοχής.
Η όλη όμως αυτή προσπάθεια και τα αποτελέσματά λειτουργίας της λαϊκής (που πρέπει να ήταν ομολογουμένως εντυπωσιακά, όπως θα φανεί στη συνέχεια) προκάλεσε την αντίδραση των επαγγελματιών μιας διπλανής κωμόπολης, της Ηράκλειας, στην οποία λειτουργούσε επίσης λαϊκή αγορά. Η αντίδραση υπήρξε γιατί μειωνόταν η κίνηση της λαϊκής και συνεπώς ο τζίρος των εκθετών της Ηράκλειας. Έτσι την μέρα που γινόταν η τρίτη εβδομαδιαία λαϊκή της Σκοτούσσας, δηλ. την Πέμπτη 31 Μαρτίου 1927, επισκέφθηκε τα Σέρρας ο νέος υπουργός Εθνικής Οικονομίας της Οικουμενικής Κυβέρνησης Γεώργιος Μερκούρης (του Λαϊκού κόμματος). Ο Υπουργός ερχόταν στη Μακεδονία κυρίως για το καπνικό ζήτημα, αλλά είχε συναντήσεις και με το Σύνδεσμο των Ομήρων, που διεκδικούσαν αποζημιώσεις από την καταστροφή των οικιών τους και την ομηρεία/αιχμαλωσία τους στο εσωτερικό της Βουλγαρίας. Στην εφημερίδα ΦΩΣ της 1-4-1927 που περιγράφονται όλες οι κινήσεις και οι επαφές του Υπουργού δημοσιεύονται στη σελίδα 4 και τα εξής: «Ακολούθως [ο υπουργός Μερκούρης] εδέχθη διαφόρους επιτροπάς μεταξύ των οποίων και τοιαύτην της κωμοπόλεως Κάτω Τζουμαγιάς απαρτιζομένην εκ των κ.κ. Καυταντζή, Παπαδημητρίου και Δελεδρεντζή. Η επιτροπή εζήτησεν όπως καταργηθή η εβδομαδιαία αγορά του χωρίου Πρόσνικ, ήτις νεκρώνει την αγοράν Κάτω Τζουμαγιάς. Ο κ. Υπουργός απήντησε ότι συνεννοούμενος μετά της υπηρεσίας Σερρών και Αθηνών θα εκδόση σχετικήν επί του προκειμένου απόφασιν».
Ο αναφερόμενος Καυταντζής μάλλον είναι ο Βασίλειος Καφταντζής (γιατρός, δάσκαλος και μουσικός) ο οποίος διετέλεσε δήμαρχος Ηράκλειας το 1915-1916 και πρόεδρος Κοινότητας Ηράκλειας το 1920-1922. Σύμφωνα με τον Γεώργιο Καφταντζή (γιο του Βασιλείου, στο βιβλίο του Ιστορία της Ηράκλειας, έκδοση Δήμου Ηράκλειας 1973) κανένας από τους τρεις εκπροσώπους δεν ήταν εν ενεργεία πρόεδρος της Κοινότητας Ηράκλειας. Προσωπικά θεωρώ ότι ο Βασίλειος Καφταντζής συμμετείχε στην παραπάνω επιτροπή επειδή ήταν επιφανής προσωπικότητα στο Ν. Σερρών και ίσως πιεζόμενος από τους εμπόρους και τους εκθέτες της λαϊκής Ηράκλειας, να τους αντιπροσωπεύσει και να επιτύχει την επιθυμία τους, για «κλείσιμο» της λαϊκής Σκοτούσσας. Να γνωρίζουμε μόνο ότι την εποχή αυτή οι κάτοικοι της Ηράκλειας επανερχόμενοι από την ομηρεία του Ποζάρεβιτς (τώρα Σερβίας) διέμεναν σε παράγκες και η πόλη τους άργησε να δομηθεί.
Η ανάκληση
Πράγματι αφού ο Νομάρχης Πιστολάκης (που ήταν ακόμα Νομάρχης) μετά από πίεση του Υπουργού Εθνικής Οικονομίας, γνωμάτευσε υπέρ της ανακλήσεως της έγκρισης (την οποία είχε εγκρίνει πριν 6 μήνες), τελικά στις 17 Ιουνίου 1927 υπογράφτηκε το νέο Προεδρικό Διάταγμα (που εισηγήθηκε ο Παναγής Τσαλδάρης αρχηγός του λαϊκού κόμματος, ως Υπουργός Εθνικής Οικονομίας) που ανακαλούσε το Π.Δ. της έγκρισης της εβδομαδιαίας αγοράς Κοινότητας Σκοτούσσας (ΦΕΚ Α 126/25-6-1927)
Έτσι το ζήτημα της εβδομαδιαίας αγοράς από διατοπική αντίθεση κωμοπόλεων, πήρε πολιτικό-κομματικό χαρακτήρα. Στις 19 Αυγούστου 1928 στις εθνικές εκλογές το κόμμα των Φιλελευθέρων (Ελ. Βενιζέλου) πετυχαίνει μεγάλη εκλογική νίκη. Στους φιλελεύθερους βουλευτές που εκλέγονται στο Ν. Σερρών είναι και ο Δημοσθένης Φλωριάς (παλιός αξιωματικός του προξενείου Σερρών και καθοδηγητής του Μακεδονικού αγώνα). Η κοινότητα στρέφεται στον βουλευτή Φλωριά, ο οποίος είχε συνεργασθεί με τον καπετάν Αθανάσιο Χατζηπανταζή, τη γυναίκα του Σοφία αλλά και τους μακεδονομάχους της Σκοτούσσας) για να πιέσουν την κεντρική εξουσία να επανακαθιερώσει τη λειτουργία του παζαριού της Σκοτούσσας. Όμως η εντολή από το κεντρική εξουσία είναι σαφής: Να ολοκληρωθεί πρώτα το κτίσιμο της Νέας Ηράκλειας.
Eπάνοδος του αιτήματος το 1931
Η Ηράκλεια αφού πέρασε μεγάλο χρονικό διάστημα με τη διανομή των οικοπέδων στους κατοίκους της, λόγω της νέας ρυμοτομία της, έγιναν τα εγκαίνια θεμελίωσής της στις 11 Μαΐου 1930 με την παρουσία του πρωθυπουργού Ελ. Βενιζέλου και μέσα σε έξι μήνες, στις 5 Νοεμβρίου 1930 πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια της νέας πόλης, από τον τότε Γενικό Διοικητή Μακεδονίας Στυλιανό Γονατά. Τον επόμενο χρόνο, το 1931, η Κοινότητα Σκοτούσσας προώθησε το θέμα της λαϊκής της αγοράς και αυτή τη φορά, με τη σύμφωνη γνώμη της Γενικής Διοικήσεως Μακεδονίας, στις 6 Σεπτεμβρίου 1931 υπογράφτηκε το Π.Δ. (επανα)καθιερώσεως εβδομαδιαίας αγοράς στη Σκοτούσσα από τον τότε πρόεδρο της Δημοκρατίας Αλέξανδρο Ζαίμη. (ΦΕΚ Α 321/15-9-1931).
H ανακοίνωση στην εφημερίδα “Μακεδονία”
?????????????????????????
Η κοινότητα με ανακοίνωσή της στον τύπο Θεσσαλονίκης (ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 12/10/1931) στις 6 Οκτωβρίου 1931, γνωστοποίησε τη λειτουργία της αγοράς: α) με τις ανέσεις λειτουργίας εστιατορίων, Ξενοδοχείων ύπνου και Χάνι και β) με τα δρομολόγια της σιδηροδρομικής συγκοινωνίας Σκοτούσσας με Δράμα (Σέρρες) και Θεσσαλονίκη.
Τα εγκαίνια της λαικής
Επίσης η κοινότητα, με επικεφαλής τον πρόεδρο κ. Μπαχτσεβάνη, την Πέμπτη 27 Νοεμβρίου κάλεσε το βουλευτή Σερρών Δημοσθένη Φλωριά, το νομάρχη Σερρών κ. Στέφανο Νίκογλου και το Σερραίο γερουσιαστή Ιωάννη Δούμπα (Κόμμα Φιλελευθέρων) να παραστούν στα εγκαίνια της λαϊκής αγοράς και να δουν το νεόδμητο σχολικό κτίριο της κοινότητας (ρεπορτάζ εφημ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 28-11-31 σ. 6).
Συνεπώς μετά την ολοκλήρωση των υποδομών της Ηράκλειας, έχοντας η Κοινότητα Σκοτούσσας τη σύμφωνη γνώμη της Γενικής Διοικήσεως Μακεδονίας, προωθήθηκε από τη Γεν. Διοίκηση το θέμα της έγκρισης της εβδομαδιαίας αγοράς της, με την έκδοση νέου Προεδρικού Διατάγματος το Σεπτέμβριο του 1931. Με τον τρόπο αυτό παγιώθηκε οριστικά, η λειτουργία της λαϊκής αγοράς της Σκοτούσσας την μέρα Πέμπτη κάθε εβδομάδας.
- Ο Βασίλης Γιαννογλούδης είναι Αντιπροέδρος του Ε.Μ.Ε.Ι.Σ. και καθηγητής του 4ου Λυκείου Σερρών
