Συνέντευξη με τον πρώτο Δ/ντή του Σχολείου Φ. Βελώνη
Επιδιώκοντας να είμαστε ένα ανοικτό βήμα διαλόγου, στο οποίο θα θίγουμε μία ευρεία γκάμα θεμάτων που απασχολούν την Ελληνική κοινωνία, ασχολούμαστε σήμερα με τον θεσμό των σχολείων δεύτερης ευκαιρίας στις φυλακές της χώρας. Απευθυνθήκαμε στον πρώτο διευθυντή του Σχολείου δεύτερης ευκαιρίας που λειτούργησε πιλοτικά το 2004 στις Φυλακές της Λάρισας κ. Φώτιο Βελώνη.
Διαβάστε παρακάτω τις απαντήσεις του στα ερωτήματα που του έθεσε η εφημερίδα μας.
Στις φυλακές της Λάρισας, λειτούργησε για πρώτη φορά πιλοτικά, το 2004, ο πρωτοποριακός θεσμός του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας. Μιλήστε μας γι΄ αυτή την πρωτοβουλία και το αποτέλεσμα που είχε.
Μέχρι το 2004 λειτουργούσαν στην Ελλάδα και λειτουργούν και σήμερα, δεκατρία Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας απογευματινά για πολίτες που δεν είχαν τελειώσει το Γυμνάσιο.
Α) Το 2004 λειτούργησε αυτός ο θεσμός και στις φυλακές της Λάρισας για κρατούμενους μαθητές. Το Σχολείο αυτό ήταν το πρώτο που λειτούργησε στην Ελλάδα και χαρακτηρίστηκε ως πιλοτικό, γιατί αν θα λειτουργούσε σωστά, θα λειτουργούσαν την άλλη χρονιά και στις υπόλοιπες φυλακές της χώρας μας.
Ο τύπος του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας λειτούργησε στη δεκαετία του 1990 και λειτουργεί και σήμερα.
Στο Σχολείο της Λάρισας στις φυλακές για κρατούμενους μαθητές, επιλέχτηκα εγώ ως διευθυντής μεταξύ των άλλων οκτώ αιτούντων.
Β) Τα αποτελέσματα του Σχολείου. Γι΄ αυτά θα μας τα πουν οι ίδιοι οι μαθητές.
Επισυνάπτω μια γραπτή ομιλία που εκφώνησε ένας μαθητής για λογαριασμό του σχολείου στη γιορτή των Χριστουγέννων το 2006.
Αξιότιμοι προσκεκλημένοι,
Εμείς οι μαθητές-κρατούμενοι, ανελεύθεροι σωματικά, αλλά ελεύθεροι πνευματικά μέσα από το πυρακτωμένο καμίνι του σχολείου μας, προσπαθούμε να λιώσουμε τα δεσμά της ανελευθερίας μας και να τα πετάξουμε στο πηγάδι της λήθης.
Αυτό το σχολείο το προσέχουμε, το προστατεύουμε και πάνω από όλα το αγαπάμε και φεύγοντας κάθε μεσημέρι από εδώ το «παίρνουμε» στην αγκαλιά μας σαν βάλσαμο ως την άλλη μέρα το πρωί.
Είμαστε Αισιόδοξοι. Είμαστε αποφασισμένοι να αλλάξουμε. Κι αν κάναμε κάποιο λάθος στη ζωή μας είμαστε διατεθειμένοι να το διορθώσουμε. Δεν πιστεύουμε καθόλου αυτούς που καθημερινά κλαψουρίζουν λέγοντας στους εαυτούς τους «Δυστυχώς δεν γίνεται τίποτε. Τελείωσα». Μιλάνε, μιλάμε για το σωφρονιστικό σύστημα. Θέλουμε και επιδιώκουμε το σωφρονισμό. Τον ουσιαστικό σωφρονισμό, αυτόν που θα μας αλλάξει ριζικά νου και καρδιά και θα μας μετασχηματίσει σε άρτιες, υγιείς και ωφέλιμες υπάρξεις.
Εμείς βρήκαμε το αποκούμπι, βρήκαμε το λιμάνι, δεν φοβόμαστε την τρικυμισμένη θάλασσα κι ας μας χτυπούν αλύπητα τα κύματα. Η πολιτεία μας προσφέρει το καράβι, οι καθηγητές μας, που τόσο κοπιάζουν καθημερινά για εμάς, μας δίνουν την πυξίδα, φτάνει μόνο εμείς να αρμενίζουμε σωστά.
Γνωρίζουμε ποιοι ήμασταν, τι πράξαμε και ποιοι είμαστε τώρα. Καιρός να αλλάξουμε ρότα. Σας υποσχόμαστε πως θα αλλάξουμε. Σας κοιτάμε κατάματα και διακρίνουμε μέσα από το βλέμμα σας, ότι μας συμπαραστέκεστε σε αυτόν τον δύσκολο αγώνα.
Η παρουσία σας και το ενδιαφέρον σας μας δίνουν κουράγιο να περάσουμε στην απέναντι όχθη. Πιστεύουμε πως θα τα καταφέρουμε. Έχουμε πολλούς και ικανούς συμμάχους. Όμως ο μεγαλύτερος από όλους είναι ο μικρός Χριστός που θα γεννηθεί σε λίγο όχι μόνο μέσα στη φάτνη, αλλά μέσα στις καρδιές μας. Η Παναγία μητέρα Του θα τον τυλίξει στοργικά μέσα στα σπάργανα. Η δική μας μάνα που τώρα λείπει θα μας τυλίξει στοργικά με τη ευχή της.
Σας ευχαριστούμε πολύ για τα δώρα που μας φέρατε. Σας ευχόμαστε από καρδιάς καλές γιορτές. Λάρισα 23/12/2006.
Το 2005, την παραμονή της 25ης Μαρτίου, παίχτηκε μέσα στην αίθουσα της φυλακής, από ηθοποιούς μαθητές, το θεατρικό έργο με τίτλο: «Η Δίκη των Δικαστών».
Το σενάριο γράφτηκε από εμένα και τον Σχολικό Σύμβουλο των Φιλολόγων Κων/νο Δημουλά.
Θα ζήσατε ενδιαφέρουσες εμπειρίες σχετικά με την υποδοχή του θεσμού και την συμπεριφορά των φυλακισμένων να παρακολουθούν μαθήματα. Θέλουμε να ακούσουμε σχετικές χαρακτηριστικές περιπτώσεις.
Επειδή ο θεσμός αυτός ήταν πρωτόγνωρος για τη χώρα μας, δεν υπήρχαν πληροφορίες για τη σωστή λειτουργία του Σχολείου.
Τι έκανα τότε για να προετοιμασθώ κατάλληλα γι΄ αυτό το δύσκολο παιδαγωγικό και κοινωνικό έργο.
1) Κάθε ημέρα πριν αρχίσουν τα μαθήματα , συναντούσα τον διευθυντή της φυλακής, τους Αρχιφύλακες, την κοινωνική λειτουργό και μερικούς φύλακες της φυλακής.
Ζητούσα να με ενημερώσουν αναλυτικά για τη ζωή, τη συμπεριφορά των κρατουμένων, δηλαδή τι πρέπει να προσέχω και τι να αποφεύγω.
2) Αγόρασα δύο βιβλία καθηγητών πανεπιστημίου που δίδασκαν στη Νομική Σχολή το μάθημα της εγκληματολογίας.
3) Αγόρασα ένα βιβλίο ψυχολογίας καθηγητή πανεπιστημίου, που αναφέρεται στη «Στέρηση της Ελευθερίας».
Τα μαθήματα, του νέου αυτού Σχολείου, άρχισαν την πρώτη Οκτωβρίου 2004.
Τον Σεπτέμβριο μήνα προηγήθηκαν τα εξής:
1) Όσοι κρατούμενοι Έλληνες και ξένοι ήθελαν να φοιτήσουν σ΄ αυτό το Σχολείο υπέβαλαν αίτηση στον Δ/ντη της φυλακής. Ο Δ/ντης γνώριζε το ποιόν του κάθε κρατούμενου από τον φάκελο που είχε.
Στις 10-15 Σεπτεμβρίου μου έδωσε τον κατάλογο των αιτούντων. Είχαν υποβάλλει αίτηση περίπου 120 κρατούμενοι, ογδόντα Έλληνες και σαράντα (40) ξένοι διαφόρων εθνικοτήτων. Στον α/α του καταλόγου, όσοι ήταν επικίνδυνοι έβαλε μια κόκκινη παύλα, χαρακτηριστικό να μην τους πάρω ως μαθητές.
Ο νόμος όριζε των αριθμό των μαθητών ανά τάξη να μην ξεπερνάει τα 45 άτομα δηλαδή 15 άτομα ανά τμήμα.
Όλοι οι αιτούντες περνούσαν υποχρεωτικά από συνέντευξη από εμένα και ανάλογα αποφάσιζα ποιον να πάρω ή όχι.
Τι έκανα τότε για τους μαθητές του Σχολείου
1)Υπέβαλλα αίτηση στο Υπουργείο Δικαιοσύνης και ζητούσα να πάρουν και οι μαθητές μεροκάματα , όπως οι εργαζόμενοι κρατούμενοι. Το πέτυχα. Μια ημέρα του μαθητή μετρούσε για δύο.
2) Τους βοήθησα, σε συνεργασία με τους δύο γιατρούς της φυλακής, παθολόγο και οδοντίατρο, να επισκέπτονται το γιατρό αυθημερόν, ενώ οι άλλοι φυλακισμένοι μη μαθητές, περίμεναν ένα μήνα και παραπάνω να πάνε στο γιατρό.
3) Μου ζήτησαν οι μαθητές καρτοτηλέφωνο και το έβαλα την άλλη μέρα στην είσοδο του Σχολείου για να τηλεφωνούν στους Δικηγόρους κ.α.
Την πρώτη χρονιά φοιτούσε ως μαθητής και ο αρχηγός της φυλακής. Ύστερα απ όλες αυτές τις επιτυχημένες και γρήγορες ενέργειες, ο αρχηγός μου λέει το πρωί στην προσευχή. ΄΄Δεν περιμέναμε ποτέ να συμβούν όλα αυτά τα καλά για εμάς΄΄, του απαντώ ΄΄Εγώ τα έκανα όλα αυτά για εσάς΄΄, πήραν μια απόφαση οι μαθητές με πρωτεργάτη τον Αρχηγό –μαθητή την οποία διέδωσαν και μέσα στις πτέρυγες ΄΄πως αν κάποιος προσπαθήσει να βλάψει το Σχολείο, είναι χαμένος από χέρι΄΄.
Η συχνή επαφή σας με τους φυλακισμένους τι σας δίδαξε; Τι έχετε να μας πείτε για αυτόν τον «άλλο κόσμο, την κοινωνία της φυλακής;
Πολλοί μαθητές ζητούσαν να έρθουν στο γραφείο μου να μιλήσουμε. Δεν αρνήθηκα ποτέ σε κανέναν. Μου διηγούνταν με ειλικρίνεια και σεβασμό τη ζωή τους και τα λάθη, που τους οδήγησαν στη φυλακή. Τους συμβούλευα τι να κάνουν τώρα που είναι μαθητές, αλλά και όταν αποφυλακιστούν να μην κάνουν τέτοια λάθη που θα τους επαναφέρουν στη φυλακή. Θα σας αναφέρω μια δυσάρεστη εμπειρία:
Ένας δεκαοχτάχρονος μαθητής ήταν κρατούμενος για υπόθεση ναρκωτικών. Από την πρώτη τάξη δεν προσπαθούσε να βελτιωθεί. Είπα στον πατέρα του όταν ήρθε να ιδεί τον γιό του να μην πάει στα δικαστήρια για να αποφυλακιστεί, γιατί δεν είναι έτοιμος για την έξω ζωή. Αυτός έκανε το Δικαστήριο και αποφυλακίστηκε ο γιός του. Μετά από πέντε μήνες τον βρήκαν το πρωί νεκρό στο κρεβάτι του από υπερβολική δόση ναρκωτικών. Δυστυχώς έγινα προφήτης του κακού τέλους του.
Τα δύο αυτά χρόνια που ήμουν Διευθυντής του Σχολείου δεν σημειώθηκε ούτε μια φορά κάτι αρνητικό, είτε κατά τη διάρκεια των μαθημάτων, είτε κατά τη διάρκεια των διαλειμμάτων ή ακόμα και μέσα στις πτέρυγες. Αν τυχόν κάποιος μαθητής έκανε κάτι στραβό τον έπαιρναν οι άλλοι και του έλεγαν να σέβεται το σχολείο και τους συμμαθητές του, γιατί αυτό μας βάζει σε τάξη.
Από το έτος 2004 μέχρι σήμερα που σας γράφω, το έτος 2023, σταμάτησαν οι καταλήψεις, οι εμπρησμοί και οι τεράστιες καταστροφές σε όλες τις φυλακές της Ελλάδας.
Αυτό οφείλεται αποκλειστικά στη λειτουργία του Σχολείου, που ημέρεψε τους κρατουμένους στις φυλακές. Αυτό δεν το υποστηρίζει το Σχολείο, αλλά το ομολογούν οι Διευθυντές των φυλακών.
Το 2005 χτίστηκε καινούργιο σχολικό κτήριο σε χώρο έξω από τις πτέρυγες των φυλακών (πτέρυγα = εκεί που κοιμούνται οι φυλακισμένοι).
Την παραμονή των εγκαινίων ήρθε ο αρχηγός και συγχρόνως και μαθητής με άλλους δύο συμμαθητές του, στο γραφείο μου, και μου είπαν το εξής: Κύριε Δ/ντά μάθαμε πως παραιτήθηκες και θα φύγεις. Ναι, τους απάντησα, δεν με διώξανε, εγώ παραιτήθηκα. Εμείς οι τρεις και άλλοι τρεις συμμαθητές μου κατά την ώρα της τελετής θα κάνουμε χαρακίρι μπροστά στον υπουργό Δικαιοσύνης και στους άλλους προσκεκλημένους. Θα μας ρωτήσει γιατί το κάνετε αυτό; Και εμείς θα του απαντήσουμε: «Αυτός δεν είναι για εμάς μόνο ο Δντής μας, αλλά είναι ταυτόχρονα και ο πατέρας μας». Τους απαντώ, Για εμένα αυτό θα είναι κάτι θα κάνει μεγάλο θόρυβο δια μέσου των ΜΜΕ και όλοι θα αναρωτιούνται πόσο σπουδαίος άνθρωπος είναι ο Δ/ντής σας, αλλά ο ρόλος του σχολείου έχει αποτύχει, γιατί δεν κατορθώσαμε να σας ημερέψουμε. Σεβάστηκαν την απάντησή μου και δεν το έκαναν.
Τελειώνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς όλους τους συνεργάτες μου-καθηγητές, μόνιμους και ημερομίσθιους, για την άριστη και πετυχημένη λειτουργία του Σχολείου μας.
Δ.Ν.
